Lễ hội Khu Cù Tê – Tết tháng bảy của người La Chí

Lễ hội Khu Cù Tê – Tết tháng bảy của người La Chí

Cùng Phượt – Tết tháng Bảy “Khu Cù Tê” hay còn được gọi là tết uống rượu tháng Bảy của người La Chí (lễ hội Khu Cù Tê). Đây là ngày tết có ý nghĩa rất quan trọng trong đời sống sinh hoạt văn hóa, tín ngưỡng của cộng đồng người La Chí để cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi, dân bản có cuộc sống bình yên.

Đây là ngày tết qua trọng nhất của người La Chí. Dân bản tập trung tại nhà của chủ tộc Pô Mìa Nhu (người giữ trống) của dòng họ tham gia đánh trống.  (Ảnh – Nguyễn Ngọc Minh)

Theo phong tục truyền thống, gần đến ngày tết tháng Bảy, những người đứng đầu trong các làng bản, hội đồng già làng gồm các tộc trưởng của các dòng họ Vương, Long, Lù, Nông tập trung tại nhà già làng (mủ cốc) để chọn ngày tốt, ngày đẹp thông qua cách tính mười hai con giáp và bằng hình thức xem chân gà để làng tổ chức ăn tết. Sau khi đã chọn được ngày tốt, già làng sẽ giao nhiệm vụ cho “sú vé” là người giúp việc cho hội đồng già làng đi thông báo cho các gia đình trong bản biết là năm nay làng sẽ ăn tết vào ngày này và kết thúc vào ngày này.

Người La Chí cư trú chủ yếu ở các huyện Xín Mần, Hoàng Su Phì (tỉnh Hà Giang), huyện Mường Khương và Bắc Hà (tỉnh Lào Cai).

Theo Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2009, người La Chí ở Việt Nam có dân số 13.158 người, cư trú tại 38 trên tổng số 63 tỉnh, thành phố. Người La Chí cư trú tập trung tại tỉnh Hà Giang(12.072 người, chiếm 91,7% tổng số người La Chí tại Việt Nam), ngoài ra còn có tại Lào Cai (619 người), thành phố Hồ Chí Minh (152 người), Tuyên Quang (100 người)

Dân bản tập trung trước Miếu, đánh trống, đánh chiêng. Thầy cúng của các dòng họ đến mang theo một chiếc giỏ trong đó đựng thịt trâu, thịt lợn chua và một chiếc sừng trâu để uống rượu. (Ảnh – Nguyễn Ngọc Minh)

Người La Chí thường ăn tết kéo dài từ ngày 01/7 – 15/7 mới kết thúc. Ngày mồng hai tháng Bảy, các dòng họ trong làng bắt đầu rộn ràng không khí mổ trâu ăn tết. Đây là phong tục truyền thống có từ rất lâu đời, bởi trong ngày tết tháng Bảy của người La Chí không bao giờ được thiếu thịt trâu. Trước đây, trâu mổ trong tết tháng Bảy thường là trâu của làng, do các hộ gia đình trong làng góp tiền vào mua, sau đó giao cho một – vài gia đình trong làng có trách nhiệm nuôi trâu, đến ngày tết tháng Bảy thì mổ. Sau ngày lễ mổ trâu, các dòng họ đều tổ chức lễ ăn tết tại nhà tộc trưởng của dòng họ. Sau khi con cháu trong gia đình đến đông đủ, trưởng họ tháo trống, tháo chiêng treo gần nơi bàn thờ tổ tiên, rồi lấy chiếc giỏ tre treo trên bàn thờ tổ tiên xuống, dùng lá chuối lót bên dưới cho mấy miếng thịt trâu đặt vào trong, lấy một miếng lá chuối khác đặt úp lên trên. Ngày tết, các trưởng tộc đều phải làm rượu “hoẵng”, đây là loại rượu rất đặc trưng của người La Chí chỉ dùng trong các ngày lễ tết. Rượu hoẵng được lần lượt đổ vào các sừng trâu để trưởng họ làm lễ cúng. Sau khi chuẩn bị xong, trưởng tộc mặc quần áo theo phong tục truyền thống, lưng đeo một miếng da trâu, một tay cầm sừng trâu, một tay cầm một sợi dây treo củ gừng rồi miệng lẩm nhẩm cúng gọi ba đời tổ tiên về ăn tết tháng Bảy với con cháu. Mời xong, ông cầm chén uống hết rượu để làm lý rồi lại tiếp tục gọi người khác. Sau lễ cúng, trống, chiêng nổi lên rộn rã trong suốt những ngày dân làng ăn tết.

Lần lượt từng thầy cúng nhảy múa theo nhịp trống chiêng để mời các thần và tổ tiên về ăn tết (Ảnh – Nguyễn Ngọc Minh)

Theo lý của người La Chí, sau khi các dòng họ trong làng tổ chức lễ cúng hôm trước thì đến ngày thứ hai, các trưởng tộc của các dòng họ trong làng lại tập trung tại nhà già làng để tổ chức lễ cúng chung của làng. Khi đi, trưởng mỗi trưởng tộc sẽ mang theo một cái sừng trâu, một chiếc giỏ tre, một chai rượu và một ít thịt trâu để làm lý cúng. Khi các trưởng tộc đã đến đông đủ, trưởng tộc sai người giúp việc hạ trống, chiêng treo gần nơi bàn thờ để tổ chức lễ cúng.

Thầy cúng mặc áo dài đội mũ vác dao làm lễ, rượu dùng trong cúng lễ, ăn tết là rượu Hoãng, rượu Hoãng làm bằng gạo nếp nấu cơm rượu chờ nguội trộn men lá cây ủ trong chum khi uống đổ nước lạnh vào lấy rượu uống, trong nhà của người La Chí lúc nào cũng có rượu hoãng. Quan niệm người La Chí cho rằng khi cúng thầy mo uống rượu thì ma người chết mới được uống. (Ảnh – Nguyễn Ngọc Minh)

Lễ cúng được diễn ra tại gian giữa, dưới bàn thờ tổ tiên của nhà già làng. Các thầy cúng trong hội đồng già làng, thường có 7 người do làng bầu ra thông qua hình thức bói chân gà. Bảy người trong hội đồng già làng là những người đảm nhiệm các phần việc khác nhau trong lễ cúng. Sau khi chuẩn bị xong, “mủ cốc” là người gõ trống, gõ chiêng báo hiệu cho nghi lễ cúng bắt đầu, những người trong hội đồng già làng ngồi quây thành một vòng tròn trước bàn thờ tổ tiên của già làng để làm lễ cúng. Khi hành lễ, họ phải ăn mặc chỉnh tề theo đúng phong tục truyền thống, trước mặt đặt một chiếc giỏ bên trong có mấy miếng thịt trâu, một tay cầm sừng trâu, một tay cầm sợi dây treo củ gừng. Già làng là người cúng trước, ông báo cáo với cụ tổ của người La Chí cùng với cụ tổ tiên ba đời trở xuống. Sau đó, các thầy cúng khác trong hội đồng già làng lần lượt cúng mời các vị thần quản lý, cai quản giống cây trồng, vật nuôi, các vị thần cai quản rừng… về ăn tết với dân làng. Sau lễ cúng, mọi người cùng ăn uống vui vẻ.

Các thầy mo trong điệu múa mời tổ tiên về ăn Tết (Ảnh – Nguyễn Ngọc Minh)

Ngày tiễn các cụ đi thường được tổ chức vào ngày “Dậu” của tháng, con cháu của người La Chí tập trung đông đủ về khu nhà “cu cù tê” được dân làng dựng lên ở giữa làng làm nơi tổ chức lễ cúng và vui chơi của cộng đồng. Ngôi nhà “cu cù tê” được làm theo kiểu nhà sàn, đây là ngôi nhà có ý nghĩa rất linh thiêng đối với cộng đồng, ví như là nơi hội họp của các vị thần linh, các cụ tổ tiên trong các dịp lễ tết. Lễ cúng diễn ra trang trọng, đúng theo phong tục truyền thống, có trống, có chiêng nổi lên từng hồi. Các cụ trong hội đồng già làng sẽ ngồi trên ngôi nhà “cu cù tê” bày giỏ, mâm, rượu cúng tiễn đưa cụ tổ của người La Chí cùng các cụ tổ tiên ba đời về nơi ở làm ăn, rồi phù hộ cho dân làng có cuộc sống ấm no, yên ổn, mùa màng tốt tươi.

4.2/5 - (33 đánh giá)
Bạn đang xem bài viết về địa danh ở Hà Giang

HÀ GIANG

Vị trí Hà Giang trên bản đồ Việt Nam

nằm ở cực Bắc của Việt Nam, tỉnh này có nhiều ngọn núi đá cao và sông suối. Nằm trong vùng khí hậu cận nhiệt đới ẩm nhưng do địa hình cao nên khí hậu mang nhiều sắc thái ôn đới. Vùng cao núi đất phía tây thuộc khối núi thượng nguồn sông Chảy, sườn núi dốc, đèo cao, thung lũng và lòng suối hẹp. Vùng thấp trong tỉnh gồm vùng đồi núi, thung lũng sông Lô và Thành phố Hà Giang. Địa phương có nhiều núi non hùng vĩ, có đỉnh Tây Côn Lĩnh (2419 m) và ngọn Kiều Liêu Ti (2402m) là cao nhất. Về thực vật, có nhiều khu rừng nguyên sinh, nhiều gỗ quý, và có tới 1000 loại cây dược liệu.

Bạn có biết: Với chiều dài 185 km, con đường mang tên Hạnh Phúc được nối từ thành phố Hà Giang xuyên cao nguyên đá Đồng Văn là con đường được hoàn thành toàn bộ bằng sức người.

  • Diện tích: 7.927,55 km²
  • Dân số: 887.100 người
  • Phân chia hành chính: 1 thành phố 10 huyện
  • Vùng: Đông Bắc
  • Mã điện thoại: 219
  • Biển số xe: 23